Hepinize tanıdık geldiğini bildiğim ve bilimin açığa çıkardığı en büyük tabiat yasalarından birini katı kalıplara sokan bir soru var: Evrime inanıyor musun? Bu soru belki hararetli bir tartışmanın başlangıcını belki de ayaküstü sürmekte olan bir muhabbetin can alıcı adımlarından birini oluşturabilir.
Bu sorunun bilim camiasında birikmiş tonlarca kanıta rağmen halen evrim karşıtlığını sürdüren kesimler tarafından ‘kalıp’ halinde sorulduğuna sıkça şahit oluyoruz. Bu insanlara bu sorudaki basit etimolojik hatayı anlatmaya kalkışacak değilim. Benim bu kısa yazıda irdelemek istediğim şey; evrim gerçeğiyle yüzleşmiş ve onu kısmen veya tamamen anlamış kimselerin bu soruyu sormaları ve ‘evet’ cevabını vermelerindeki temel hata olacak.
Bu soru ‘Evrim teorisine inanıyor musun?’ şeklinde sorulsa belki bir anlamda diğerinin taşıdığı etimolojik hatayı taşımaktan sıyrılmış olacak. Çünkü evrim ve evrim teorisi tanımları bambaşka şeyleri anlatıyor.
Bilimsel teorilerin doğru veya yanlışlığına dair mantıklı sezgilere dayanan birtakım kişisel eğilimleriniz olabilir. Bu eğilimleri inanç olarak da isimlendirebiliriz. Buraya kadar anlaşılırdır. Ancak evrim teorisinin ortaya koyduğu model, aradan geçen onlarca yılda öylesine çok doğrulama aldı ki sizin kalkıp bu saatten sonra evrim teorisine inançla yaklaşmanız pek mantıklı değildir. Hele evrime inançla yaklaşmanız yanlış olmaktan öte tamamıyla hatalıdır. Yalnız evrime değil herhangi bir bilimsel teoriye inançla yaklaşmak doğru olmaktan uzaktır.
Kitlelerin varoluş kibrini tehdit etmediğinden tarihte kabulü daha kolay olmuş olan tanıdık bir bilimsel teori üzerinden örnekleme yapabiliriz. Einstein, 1915 yılında Genel Rölativite Teorisi’ni ortaya atana dek insanlık, yerçekimi gerçekliğini Newton modeliyle açıklıyordu. Einstein bu algıyı kırarak doğru olduğunu düşündüğü başka bir modeli ortaya attı. Bu model ilerleyen yıllarda sınandı, doğrulandı ve bilimsel bir teori halini aldı. Bu süreç içerisinde birinin kalkıp 1916’da ‘Einstein’ın yerçekimi modelinin doğru olduğuna inanıyorum’ söylemini üretmesi oldukça anlaşılırdır. Model o yılda henüz doğrulanmamıştır ve sizin modelin doğrulanacağına dair birtakım inançlarınız, eğilimleriniz olabilir. Ama kalkıp aynı şeyi bugün söylerseniz gülünç duruma düşersiniz. Çünkü Einstein’ın modeli o günden bu güne sayısız doğrulama almıştır. Artık inanılacak değil bilinebilecek bir yapıya bürünmüştür.
Fakat yine de söylediğiniz şey etimolojik hata taşımaz. Çünkü bilimsel teoriler hiçbir zaman tam olarak doğrulanamazlar. Her zaman tüm bilimsel teorilerin belli oranlarda (fakat asla 0 olmayan) yanlışlanma olasılıkları olacaktır. Bu bilimi güvenilmez kılmaz, bu tam aksine bilimin geleceğin yükselmekte olan aklı ve teknolojisiyle gerçeğe biraz daha yaklaşabilmesi için geride açık bir kapı bırakır.
Dolayısıyla yerçekimi teorisine de evrim teorisine de sezgisel eğilimlerinizle yaklaşmanız sistematikte yanlış değildir fakat yerçekimine de evrime de ‘İnanıyor musun?’ sorusuyla yaklaşmanız külliyen yanlış ve hatalıdır. Yerçekimi bir doğa yasası iken yerçekimi teorisi bu yasayı bilimsel zeminde açıklamaya çalışan bir modeldir. Yerçekimi gerçeği hiçbir zaman değişmeyecektir. Binaların çatısından kendini aşağı bırakan insanlar her zaman yere çakılacaklardır. Fakat bu yasanın nasıl işlediğine dair bilimin bugüne kadar ortaya attığı teorilerin her zaman değişme hatta tümüyle yanlışlanma olasılığı vardır. Fakat yasaların değil.
Bu evrim için de aynen geçerlidir. Yerçekimini, elinizdeki herhangi bir cismi yere bırakarak gözlemleyebiliyorken evrim için böylesi kolay bir gözleme başvuramıyor olmanız onu bir tabiat yasası olmaktan alıkoymaz. Görmesini bilen gözler için de evrim gerçekliğini kısa zaman dilimlerinde ortaya koyan birçok bulgu vardır.
Evrim bir tabiat yasasıdır. Evrim teorisi ise bu yasanın işleyişini açıklayan bir modeldir. Evrim teorisine inanıp inanmamak kısmen anlaşılır olsa bile evrime inanıp inanmamak bilimsel yöntem ve işleyiş konusunda kör bir cahilliği gerektirir. Evrime, entropinin artışına, enerjinin korunumuna ya da yerçekimine inanıp inanmamanız hiçbir şeyi değiştirmez. Yapabileceğiniz tek şey tabiatın yasalarını bilmek ve onları bilimsel yöntemle ortaya atılmış modellerle anlamaya çalışmaktır.
Carl Sagan’ın şu kısa ve öz sözünü hatırlayalım: ‘İnanmak istemiyorum, bilmek istiyorum.’
Dünyanın düz olduğuna inanmakla evrimin olmadığına inanmak arasında bilimsel anlamda hiçbir fark yoktur. Tek fark ilkini söylediğinizde kitlelerin size deli damgası vuracakken ikincisini söylediğinizde sizi alkışlama ihtimalleri bile olduğudur. Ancak elbette geçmişte olduğu gibi bundan böyle de bilim, kitlelerin hoşuna giden şeyleri değil gerçekleri aramaya devam edecektir.
Netice itibariyle ‘Evrime inanıyor musun?’ sorusunun cevabı ‘hayır’ olacaktır. Sonrasında şöyle bir cümle de oldukça anlamlı olabilir: ‘Evrime inanmıyorum, yalnızca biliyorum’
Oveka.net 